siz siz değilsiniz...

Ağırdı, ağlıyordunuz...
Gerçekliği yoktu yanınızda bazı eskimelerin. Bir yolun ucunda kızıl patlamalar taşıyan o turuncu kapıya dönüktü yüzünüz. Kandırılmanın masallarda kaldığı, bazen zamanın kurcalayıp kanattığı o yerde bir yüzünüz güneşe dönüktü. Gün batımlarının sahici fısıltısı, ayın kendini durmadan anımsatan kımıltısı avcunuzda bir veda mektubu gibi kalmıştı. Biliyordunuz..
Ağlamanın bozgun sayıldığı o sokak arasındaydınız.sahi!yalnızdınız üstelik!
Nasıl da korkmuyordunuz.
İki nefes arasında kocaman bir boşluk günün yalanlarını maskeliyordu. Bir adım sonraya gücü kalacak mı dedikleriniz çoktan geri dönmüştü. Gölgeler vardı, gölgeler konuşmuyordu.
Bir rüyanın renklerle sabahı çağırması gibiydi zaman sizin için. Kimselerin duymadığı bir sesi, geceden kalma bir gülüşe emanet edişiniz bundandı. Tuhaftı, yerin göğe el uzattığı tünellerden geçiyordunuz. Ağrılı bir kalbin usul sesine kulak verdiniz. Kalp kentin orta yerinde açılıverdi. Korku bulaşmamıştı henüz. Hiçbir şey kirletemezdi oyunlarınızı. Yol uzadıkça telaşlar dökülüyordu yüzünüzden. Yüzünüz ılık iklimlerin özetiydi, bir nefes sonraya hayatı anlatıyordu. Hayat elinizde neydi ki?
Ağlamanız kesilmedi hiç. Korkutuyordunuz.
Yığınlar arasında ışıklar içinde savruluyordunuz. Adınız asılıydı dudak kenarlarında. Gözünüzde sadece yolculuklardan dönenler ve hep o belirsiz yola koşan “gidip bakalım hadi” diyen sesin sahibi vardı. Gözleriniz çok zaman görünmüyordu ağrıdan ve tozdan.
Bir masal zamanıydı. Tüller içinde yalanlar geçiyordu önünüzden. Çoktunuz bunca eksilmenize rağmen. Gün batımları sizi çağırıyordu karanlık bir odada uyanmanızı beklerken. Siz seslere “kapılan”dınız. Ansızın ahşap bir bedende yabancılaşan parçanızı yalanlara bahane ediyordunuz. İçinizde hayatlar vardı kapısı açılmamış. Tenhada bir kavuşum uzaktı size. Büyük hayatlardan geçip küçük eller tutuyordunuz üstelik.
Yağmur yağmıyordu hiç. ...
Bir kent düşü kurulmuştu. Orta yeri şölen. Kimliksiz taşlara isimler, bir yerlere renkli dilekler asılıyordu. Hiç görmediğiniz hayatlardan kopup gelen bir ses ardınızda soluk alıyordu. Nefesi teninizde kıyım... kurumuş, unutulmuş bahçelerden bir esinti. Nasıl da güzeldi...
Aslında ağlamıyordunuz.. Yağmur hızlanmıştı. Elinizde siyah beyaz bir özleyişin izi.. yüzünüze bulaşan o rengin sahibini gün batımlarında bırakıp hızla çıkıyordunuz tünelden...yağmur size değmiyordu...

RADİKAL KİTAP 17.07.2009

17/07/2009

Tomris Uyar hemen her öyküsünde okuyanın kendi sesiyle ayrıntılara, gözden kaçırılmışlara tanıklığını bekler. Hikâyelerinin tüm yalınlığına karşın son sözün olasılıklarda; üçüncü gözlerde hayat bulacağı ipucunu saklı tutar

AYŞE SAĞLAM (Arşivi)

Handan İnci, Tomris Uyar’ın unutulmaz öykülerinden bir seçkiyi okurla buluşturdu. Üstelik bu buluşmanın, ilkgençlik dönemi okuyucusuna seslenişiyle ayrı bir yeri var. Seçki, Tomris Uyar’ ın yeni nesil tarafından algılanıp özümsenmesi, yokluğunun sıradan bir kayıptan ibaret olmadığının yinelenmesi açısından oldukça önemli bir girişim olarak nitelendirilebilir... Gündelik hayatın kimi kez fark edilmeyen ayrıntılarından, bir yaz akşamüstü açık pencereden sokağa sızan sıradan ama bir yanıyla hep dokunaklı hayatlardan beslenir Tomris Uyar’ ın anlatıları. Öykü kişileri ‘evrensel kimsesiz’lerden, ‘yaşamın incelikli bir ağ olduğuna’ inananlardan, ebedi yalnızlığa mahkûmlardan oluşur ille de. Ahmet Cemal’ in ‘yaşama ustası’ olarak imlediği Tomris Uyar’ ın benzersiz gözlem yeteneği ve sonuna dek açık algılarının izleri, hemen her öyküde yepyeni bir kılıkla sahne alır. Metal Yorgunluğu, yazarın dönemsel kurgu arayışlarını yansıtan farklı kitaplarından seçilerek oluşturulmuş on öyküsünden oluşuyor. Tomris Uyar öykücülüğüne merhaba demek için özenle seçilmiş öykülerde, yazarın sadık okuyucularının çok iyi bildiği eşsiz gözleme dayalı hayatlar; kıyıda köşede unutulmuş ayrıntılar göze çarpıyor.
İlk öykü Çiçek Dirilticileri’nde sokaktan hayatlara bulaşmış ayrıntılar bir çocuk, baba ve dede üçgeninde ele alınıyor. Babasıyla gizli bir sırdaşlığı paylaşmanın gönenci içindeki çocuğun gözünde yıllar sonraya devrolacak ayrıntılar, okura yalın/dolaysız ama çarpıcı bir dille geçiyor. Tomris Uyar’ın öykülerinde yaşlılar ve çocuklar, zamansal uzaklıklarına karşın, görmezden gelinip ‘unutuş’a terk edilmeleriyle benzer bir trajediyi bölüşüyorlar. Ilık, Yumuşak, Kahverengi Şeyler öyküsü de yine iki kader ortağının -çocuk ve dede- ekseninde, bambaşka hayatlara dahil ediyor okuru. Çocuklar hayatlarına daimi olarak ilişecek ve elbette başka gözlerin kolaylıkla göremediği anları, tam aksine unutmaya odaklı yaşlılarla aynı gözlerle görüyorlar. Bu hüzünlü bir paylaşımdan öte, büyüsü bozulmasın diye çaba harcanan bir suç ortaklığına dönüşüyor. Birbirinin suskusunda sonu bekleyen ve git gide görünmez olan iki yaşlı çift Şen Ol Bayburt öyküsünde bir gencin tanıklığıyla dile geliyor: “Kirli camlara özgü o dolanık, halkalanarak büyüyen iç kapayıcı lekelerin berisinde ufacık bir lekeydi Behçet Bey; biraz kazınsa kendiliğinden çıkabilirdi.”
Tomris Uyar düzenli yazdığı ve her birinde yüzlerce öykünün köklendiği güncelerinde yaşama bakışı, onu yaşayışı hakkında bilgiler verir okura. Bu yönüyle hayatı neresinden yakaladığı ve hangi gözlerle gördüğünü bilmek, ayrıntıların gündelik yaşayış içindeki tahrip edici-büyüleyici etkisini kavramak için önemli bir itkidir daima. Muhalif bakış açıcı, yüzeyden çok dibi vurgulayan anlatımı öykülerdeki kurgunun da temelini oluşturur. Bu nedenle gerek sosyal kurumların içinin boşalması, mutlu görünen yaşamların merkezindeki büyük trajedi ve elbette kaçınılmaz yazgı olan yalnızlık öykü kişilerinin karakterlerine sızar. Bu durum kitapta Dön Geri Bak gibi ayrıksı bir yaşayışa eklemlenme çabasında git git mutsuzlaşan Nesrin’in ve ona tutkuyla tanıklık eden Mustafa’nın öyküsü olarak karşımıza çıkıyor. Fark edilmeyen, kıyısından geçilip gidilen kenar mahallelerde yaşanan/ yaşatılamayan duygular, mutsuz evlilikler... Kadının zamanla yalnızlaşmasına dönüşen mutsuz evlilikler, bazen parçalanmalarla kişiye bir nefeslik boşluk yaratıyor. Oysa bu, Ormandaki Ayna öyküsündeki gibi bir anda çöküverecek yalnızlığın da göze alınması demektir.
Seçkiye adını veren Metal Yorgunluğu ise, Tomris Uyar’ın 1980’den sonraki hikâyelerinde kullandığı gibi ironik, masalsı bir kurguyla biçimleniyor. Hayatın koşuşturmacası içinde yitmiş, gölgesini bile kaybetmeye yüz tutmuş eski bir hesap uzmanı olan Ferdi Bey bir başınalığını alaysı bir dille anlatır.
Tomris Uyar hemen her öyküsünde okuyanın kendi sesiyle bu ayrıntılara, gözden kaçırılmışlara tanıklığını bekler. Hikâyelerinin tüm yalınlığına karşın son sözün olasılıklarda; üçüncü gözlerde hayat bulacağı ipucunu saklı tutar. Okuyucu da bu serüveni paylaşırken, içinde dolaştığı hikâyelerin yüzlerce kişisinden biri olmaya gönüllüdür Bakıp da göremediği ayrıntılar, güzellik ve acı yazarın anlatımında sahicileşir. Bunu göze alabilmek, bildik masallara benzemezliğiyle değerli bir yolculuğa çıkmak için Tomris Uyar’ın özenle seçilmiş öyküleri yine tazelik ve dirimle karşılıyor okuru.

METAL YORGUNLUĞU
Tomris Uyar
Yapı Kredi Yayınları
2009
112 sayfa
6 TL.

gün-geç...

bir yüzün ayaküstü bıraktığı iz..lekesinden tanıyorum.üzerimde ve unutmaya yeltendiğim her şeyde. geldiğinde ağlıyordu; bir yanında hiç bilmediği hayatların yükü..onca ağırlığı nereden bulduğunu soramadım. içlerinde tanıdığım yaralar. ona uymayan, hep biraz fazla gelen. en ince yerinden kopacak birazdan ve yıkıntılar arasında yüzü biraz daha çocuk. yaşlanmayı umup git gide bedeninin gençliğine hapsolan. baktığı yerde biçimsiz ızdıraplar kımıldanıyor. oysa artık yeri yok gözle görünmeyenin acısına ağlamanın. bilmiyor. fark etmeden biriktirdikleri zamanın kuyusunda aksini saklayacak artık. karanlık ve ışıklar içinde. bir çocukluk hatırasının böyle erken tanığı olmasaydı...kimselerin anımsamadığı bir kuytuda, bir kadının elinden tutuşumun geç kalmış ortağı oysa. bir zamanlar diye başlayıp boş yüzlerin arasında sustuğum o hatıra ansızın karşımda.onun sözlerinde. elimi uzatsam yok olacağımı biliyorum. o bilmiyor.hayat her yerinden kırılıyor yine. unut her şeyi, buralarda biriktirmenin adı deliliğe ilişik diyorum.sesim kendini eziyor.
bir çocuk ağlıyor. kocaman adımları atmaktan vazgeçmek için geç kalışına.

ben'Siz

mehmet'e...

Bir yokluk arasında, içi dışı bir yalnızlık gölgesinde geçer zaman…

Nefes nefese üç kelime duyulur sadece. Birbirine benzemeyen, ille de birbirini anlatmaya yeltenen…kayıt dışı anılar içinde tek başına olabildiğince uzağa ama hep aynı yere; ilk kitaba koştururken bir sonrakini yitirmeye yazgılı; yitirdiğinden habersiz dönüp duran gölge şimdi: adımı sahiden unutmuş gibi yapan..bana benzeyip git git yaşlanmayı bile beceremeyen.

Coşkusunda başka başka yüzlerin jilet izleri ... Ağır aksak kanayışta bile ne kadar tükendiğini, tükenirken neleri tükettiğini göremeyişin o tuhaf; o belli belirsiz izleri: ıpıslak yine. Cümleler kurmaktan cayıp suskuyu erdem sayanlara dahil olan ama aslında eskisinden çok konuşan yaraya benzeyen o ben…bir yerlerde o küçük çocuğa gerçekleri yalancı bir dille anlatmaya yeltenirken yaralar dile gelmiş; tuhaf bir iklimde serpilmeye durmuştu. Şimdi kanında bir benzerim dolaşan çocuk, hiçbir hatırayı anımsamayacak kadar sahici bir kılıkta ve dilsiz ve çok uzak bakışlarla eklemli yaşayıp gitmekte...

Usul usul seslendim oysa. Yapabildiğim yerde yüzümü eriten cehenneminizdi. Her şeyi bilip, hiçbirini anlatamadığım o ufak hikayeler, anısız/belleksiz bir çocukta büyüdü. Bütün ızdırabı onun ceplerinde bırakıp kaçmak benim fikrimdi. Siz sadece tanıklık edip gidecektiniz. O bile fazla geldi, yüzüm içinize bulaştı. Bazen hiç olmadık şeylerden, onurlu kahramanlar yarattım; gölgesinde uzun uykulara daldınız. Nasılsa sonuna doğru lodos kokan bir kent bu sihirli yalandan sizi çekip çıkaracaktı. Bir delirişin, olmayan bir masalcının sözlerine kanışınız bundandı. İnanmayı seçip, unutmaya koyuldunuz. Ben bir yerde başka dillerde konuşup en sevdiğiniz yalanları hatırlattığım sürece sıkıcı oyunlarınıza dahildim.. Acımı çağrıştıran cümleler ağzımda dolanıp, iyilik-esenlik cümleleriyle size değerken ya da hiç görmediğiniz hayatların kederi kahkahalarınıza karışırken..oyun bozulmadıkça, balonlarınız en çiğ renklerle göğe koşturdukça..

Oysa zaman esriyip, bir an için yanılır bazen… en son söylenecek, en güzel uykuları tatlı bir nefesle bölecek sözler, zamanın pençesinde çığırından çıkar, diller dolanıp, yalanlar unutuluverir… ve bütün masallar gibi bitmeyeceği, başından belli bir anlatı yüzünüzde korkudan lekeler bırakır…bir çocuk yüzü görürsünüz yüzümde: belleğini yitirmesi için günahları seçtiğim çocuğu. ve lodosun her zaman ılık bir esinti getirmediğini, vakti dolmuş bir ay çabukluğunda, kıyıma dönüştüğünü anlatır size biri..kendi el yazısıyla…icabına bakılması gereken bir itiraf mektubunda…

paslı bahane

bir yerde, en eskimiş yerinde içinin, kırılacağı anı beklemekten yorulmuş, tutsaklığına bahane aramaktan bile çoktan vazgeçmişti...artık tende iz bırakan acıların yanışını bile duymuyordu..bir adım sonrası , ya da koşar adım gitmek dünün kaldığı yere..hepsi aynı yazgının ahenk yoksunu geçişlerinden biriydi...bir eksik bir fazla...ne olacağı belirsiz bir karşılaşmanın telaşı gözlerindeki ışıkla birlikte gitmeye hazırdı..çoktan gittiğini göremediği aynaların kırılıp ellerine batışı, kanın usulca akışı bile duyulmuyordu teninde..acıdan yoksun, telaşı yitik ve sonranın beklentisinden caymış bir karaltıydı. herkesin arkasından bakıp nerede kaldığını, zamanın hangi anda düğümlendiğini düşünmeye yeltendi.boşvermek bir oyundu eskiden..bir şeylere yok olduğunu tokat gibi anlatmanın en güzel haliydi..onu bile yapamazdı, boşverileceklerin her biri çoktan anılar arasındaydı.yüzü yok, bahanesi paslı...
aradan ne kadar zaman geçmişti..beklemeye başlayıp neyi beklediğini bile unuttuğu o kısacık an ömründen neleri alıp hiç bir yere bırakmıştı? bilmedikleri, aramaktan vazgeçtikleri, zorlu bir konuşmayı öksürükle başlatan o aceminin sesinde yitmişti çoktan. sayrılı bir dönem özeti ellerindeki ize, yaşlandığının çığırtkanlarına yansımış, çok eskide kalan güzel bir hikaye, git gide bir yanılsama, hastalıklı bellek oyunu gibi oracıkta kendine benzemişti. bir kalbin ansızın duruşunu, durabilişini düşündü..her şeyi sonlandıracak, en çok da bu anlamsız bekleyişi "beklenti" olmaktan çekip çıkaracaktı. olmuyordu. zaman sadece burada tıkalıyken, bir yerlerde olanca hızıyla yenilenirken böylesi bir kurtuluş, gölgesiz varlığı için çoktu. kimse dönüp bakmayacak, burada sıkışıp kalan bedenini sökercesine hayata karıştıramayacaktı. çoktan öldü sanılan, adı giderek hafızada başka isimlerle karışan ve bütün hikayelerdeki bir soluklanmadan ibaret bir hiçe iliştirilmişti.
kalbi kim söktü yerinden.ya da bir başka yüzün gölgesinden nasıl da eksilivermişti.kendi bile hatırlamazken, aklında birbirine dolanmış bütün isimlerin hatıra çöplüğünde nasıl yer edinebilirdi? bununla acımıyordu, bütün aksi olasılıklarla açılmıyordu içi.. artık yerlebir varlığını, farkettirmeden yok olan gölgesinin bıraktığı boşluğu seviyordu. ölüm bir yerde, başkalarının kurtulma umuduyken, kendi coğrafyasına hiç uğramayacaktı zaten.olduğu yerde, arada bir zamanda çürümeyi biliyordu..daha öncekilere benzemeyen ama birgün olacağına hep inandığı...

bir zaman susarsa söz, irileşerek uzaklaşan pasın izini sürüyordur, ya da büyük bir duvarın altından birilerine bir el uzanmıştır; ; yer belirsiz, yıkıntı yok sayılacak kadar uzak-gölgesiz...el kalakalır; ucundaki nefessiz. ve birden bir şey olur. daha iri bir çöküntü kendine gölge salar.artık yitecek bir şey yoktur ve öylece beklenir yenileri.
ayağa kalkamıyorsam bir sözden diğerine; yıkımlardan hayatlara evrildiğimden..sözler bencildir çok zaman, elin kalem tutamayışına aldırmaz.daha fazlasının yoksunluğunda kendi kanıyla beslenen, ölmemekte-her nedense- direnene acımaz. bir bir eksiltir cümleyi...ardı ardına yıkılan duvarlardan hayat çıkmayacağını anlamaksa yılların posasıdır.anlayıp dinlemekse, bin yıl yaşasa büyüyemeyene göre değildir....üzgünüm.bir yer çok kan kaybetti..ve kurabileceğim hiçbir cümle acının yerini imleyemedi...

kıpkırmızı şiirim benim

gece yarısı elimde kırılan kadehin dudak izi

yaslı yorgun bahçelerde çığlıklarla büyüyen o ağacı

anımsa

bir çocukluk ya da ilk gençlik..

adına ne dersen o kabulüm

yalnız sonrası olmasın

son cümlede bir duraksa isterim

kadın kokan bir sokakta

yine bir kadın sesinde sabahladığını bileyim...

bu yeter bana..