apopse...

okuyamayacak olanın güzel hatırasına....

...back to how it was

o nasıl geri dönülür bilmiyor...artık hatırlamıyor galiba.aylar içte bir yere sokuldu.bir yüz kaldı avcunda.belli belirsiz.kesik kesik soluyan...

bildiklerinden habersiz...aklından geçenlerden korktuğu.ilk anı, neyle geldiğini bir kahve falından anımsıyor yalnızca.sürreal bir kovalamaca bu.suya çizilmiş bir yüz.uzak yollardan, çok tanıdık bir iklimden düştüğünde sokağımız buzdan arınmamıştı daha.

selamlayıp geçtiğinde bilmiyordu,söylediği tek kelimeyi anlamadığını...baktığı yerde, yeni kurtulduğu ve hala izleriyle-isleriyle dolu olduğu bir yangın, baharla iyileşecekti. baharın ardından kavurucu yaz, gideceğini söylediğinde başka bir yangının "yabancı" habercisi...

"geri dönelim,eskiden nasılsak öyle kalalım" denir mi,başka dilde başka bir duyuşla?

gemilerle mi geldi gerçekten yoksa gemiler hep oralardan gelirdi diye mi inanıverdi? o bunu "ben seni görmüştüm" diyenin sesinde ıslık gibi duyduğunda anlayamazdı. konuştular çok susarak,çok anlatarak..yalansız en güzel,en tuhaf şeydi bölüştükleri.doğruluk cesaret isteyen bir kapıydı aralarında.aynı mevsim, aynı sözcükler başka dilde...

açık pencereden yaz sıcağına paralel kesikler atan rüzgar sokulduğunda, ay'la sevişen bir kadın, yolculuğundan korkan bir adam, artık yazgısına razı gelmekten esrimiş bir başka kadın konuşuyordu.üç ayrı dilde.aynı cümlelerle. gemiler gitmeye başlıyordu.liman limandı.ortak kelime bulundu.gidilecek ve döngü kendine benzeyecekti.oysa..ama...cümlede yersizdi.herkesin bildiği cümlelerden sakınılmalıydı...

-sen giderken ben ağlamayacağım..

-ben giderken arkama bakmayacağım.

sözler verildi..gülümsetecek tek yalandı bu aralarında.acıyı enine bölen...

"evden çok çok uzakta annesiz çocuklardı"annesine doğru yola çıkacaktı.ardından uyanan son kadına.zaman geri sayımda,boğuk seslerle dokunuyordu saçlarına.kokular karıştı, sözler verilmedi bir daha.ışığa tutulunca mor renkte ışıyan bir cam,elini sıcak tutsun; saçları öylece son anda iliştirilmiş bir heykelcik onca anıyı hep akılda bıraksın diye alelacele tıkıştırıldı çantaya.o büyülü dans,acı veren son görüntüye evrildi.birileri daha vardı.gözdeki yaş,sesteki çatlamayı örtpas edecek dostlar girdi araya.artık geceyarısı sokakları, yepyeni hayatlar,esrimenin binlerce yolu geri dönüş yolunu hatırlatmak üzere yola serpilenden ibaretti.

acıyarak denize karşı dans eden adamlar, yabancı akrabalıkla yasa eşlik ettiler..tuhaf sözler kaldı,okunmasız el yazıları sayfalardan taşan...

bir kadın uyandı o sabah.rüzgar yaza yenik düşmüş, kış hesaplaşmasını beklemek üzere gemileri sayıyordu.mavisi belirgin bayraklı olanlara fısıldıyordu.

başka dilde,kimselerin anlamayacağı hikayeler kaldı gölgeler gibi,ayakizleri kadar.

yağmurlar başladı sonunda.kış çığlık çığlığa soludu üç kere.şarkılar geceyi sımsıkı tuttu hatırda. boğazın ışıklarına acıyla son kez bakmak ne demekti.gitmek peki..giderken kalanı yolcu etmenin hangi cümlede yeri olabilirdi?

HER ŞEYİN SONUNDAYIM. Tezer Özlü Ferit Edgü Mektupları

“EN ÇOK VE EN UZUN SANA İNANDIM”.
Kent hala kış yüklüyken, bahar dallarıyla camı tıklatıyor biri. Çok uzak ve dönüşsüz bir yolun sonundan bir kez daha uzatıp incecik boynunu ‘duymadıklarınız yalnızca unutmak için yaşamanızdan’ diyor ve kente aniden bahar geliyor…
Sözcüklerden, günden-geceden ve hayattan bunalıp, yazgısını gitmeye; en uca varmaya çevirdiğinde biri, geride bırakacağı boşluğu hesaba katar mı? Tezer Özlü 86’ dan beri hiçbir baharın anlatılarındaki kadar gerçek olmayacağını, korktuğu gibi aslında hiçbir şeyin değişmeyeceğini ama nasılsa hiç unutul(a)mayacağını öngörebilmiş miydi? Ve Ferit Edgü’ nün bu kış-bahar günlerine mucize gibi gelen armağanı, Tezer Özlü’nün hiç tükenmeyen dirimini anımsattığında taa en başında “her şeyin sonunda” olduğunu bilenler biraz olsun aralayabilirler mi boşluğun sonsuz uğultusunu… “ O hep genç kalacak” diyor Gönenç Ertem(Günk). Tezer Özlü’nün yaşlanmazlığı, erken yitimiyle ilişik değil elbet. Tezer, sulandırılmış örneklerine muhalefet edercesine diriliği ve coşkusuyla yürüdü kesif acının üstüne. Ondandır bildik yaralar onun anlatılarında, hep bir akraba duyguda karşılık buldu. Ve yine bu nedenle Tezer Özlü salt yazar olmanın çok ötesinde, gelmeyeceği bilinse bile sofradaki yeri her zaman hazır o gerçek dosttu, onu bir kez olsun göremediğine hayıflananlar için bile. Gideceğini hiç saklamadı, kalmaya diretmedi ama yokluğu; 24 senenin her anı “keşke”lerle başlayan yakınmalara öncüldü. Tezer’den sonrası boşluktu; eksikti ama tuhaftır ki bir bir yarım kalmışlıktan söz edilemez. Dillendirdiği kadarıyla ve sonrasında el yordamıyla aranan o çıkışı yeterince tanımladı. Gerisi duymaya, hatırlamaya emanet…
Hayatın masallardaki gibi yaşanmadığını, bir şeylerin ters gittiğini görenler için için yol gösteren mektuplarla dolu gizli bir çekmeceyi keşfetmek, yeni bir doğuma sevinmek gibidir. Ferit Edgü “en çok ve en uzun sana inandım” diyen bir dostun, dağınık el yazısıyla fısıldadıklarını, onu her gün biraz daha fazla anımsayan ve özleyen tutkunlarına bir armağan gibi usulca sunuyor. Bu belki de bir dostun ardında kalan için en zoru; yitimin hatırasını canlandırmakla eş değer…
Edgü’nün de dediği gibi o “çok görülmeyen bir okur-yazar bağı”nı tadanlar için Tezer Özlü’den, 24 yıl sonra gelen mektupları, kendi posta kutularında bulmuş gibi bir sevince bırakıyor burukluğun yerini. Ve Tezer yıllar sonra ışıklar saçmaya, kendi kaderlerinin izini sürenlere ve yolun nereye varacağını durmadan sorgulayanlara öteleri göstermeye devam ediyor.
Mektupların her birinde çok özenilen bir paylaşımın; birine sırlarını, acılarını emanet edebilmenin güvenci okunuyor. Zamana ve uzaklığa mektuplarla direnen “Yoksa böylesi bir özleme alıştık mı? Böylesi bir bölünmenin acısını severek mi çekiyoruz” diyen, benzeş kıvranış ve coşkuları birbirine sabırla akıtabilen bir dostluğun Tezer Özlü okumalarına bambaşka bir eklentisi olacağı açık. Günün birinde böyle heyecanla bekleneceğini bilmeden Ferit Edgü’ye bütün samimiyetiyle yazarken, o bildik anlatımına yeni an’lar da ekliyor Tezer. Bu da onun yeni sözcükleriyle karşılaşma coşkusunu karşılıyor. Onu bir kez daha kavrama, biraz daha yakın duyabilme olanağı var bu mektuplarda. “Hayaletlerin okuduğu” mektuplar, kaybolan paketler, gecikmeli tanıklıklar bu soluksuz paylaşıma gölge düşürmüyor. Zamandan ve mekandan muaf bir dostluğun imrendirici öyküsü aslında bu. Salt iki yazarın edebi paylaşımı değil, hayatın ve acının üstesinden gelme/gelememe itiraflarıyla yüklü bir yol arkadaşlığı. Mektuplarda dönemin ve koşulların tüm ağırlığı, ezici varlığı örtülü de olsa hissediliyor. Belki de Tezer Özlü ve Ferit Edgü okumanın getirdiği bir alt metinle böyle yorumlanması gerekiyor. Şimdinin tüm olanaklarına ve günden güne büyüyen mesafelerine rağmen o imkansızlıklar içinde çoğalabilmiş eşsiz paylaşımda tanıdık isimlere de rastlıyoruz. Okurken uzaktan bir Bach, kentleri geçen trenin uğultusu ve Tezer’ in tüm acılarına karşın yaşamında en belirgin hissedilen coşku gerçekliği güçlendiriyor. İstanbul, bir neslin asla bilmeyeceği bir güzellikte bahar kuşanıyor; meşhur Refik Lokantası’nda bir masada o muazzam biraradalığı görebileceğimizden kuşku bile duymuyoruz. Hayata direnmenin acısı ve onun her zerresini dibine dek algılayabilmenin bedeli sayfa sayfa yazıldığından çok daha fazlası oluyor. Uyku bölen, ağrılar ve endişeyle bölüşülen geceyi yine en içte duyarak yola devam ediyoruz. “korkuyorum korkuyorum korkuyorum” diyor Tezer. Ondan daha korkusuz kim yürümüştür hayatın üstüne oysa? Yaşamı birazdan bırakıverecekmiş gibi sırtlayışında, hayata karışma iştahında tanıdık bir sahicilik var üstelik. Boşalan evler, yerleşilen odalar, biten evlilikler, yalnızlıklar arasında ölmeyen tek şeyin bu yol arkadaşlıkları oluşu Tezer’ in sahiplenmelerindeki inadını da anıştırıyor.
Mektuplarda Yaşamın Ucuna Yolculuk’un doğum sancıları da yer alıyor. “Benim kitapta insanı kendi içinden çeken bir olgu var. Bu yüzden umutsuz bir kitap değil” diyor Tezer Özlü. Bu cümle , yazınsal ve yaşamsal serüvenindeki bakışının da aynası aslında. Hiçbir zaman umutsuz olmayışının..
Her Şeyin Sonundayım, Yaşamın ucuna yapılan bir yolculuğun izlekleri için büyük bir hazine. Bu yüzden soluksuz okunuyor. “Yazmanın salt estetik bir sorun değil, aynı zamanda etik bir sorun olduğunu” bir kez daha anımsatıp , alabildiğine gerçek ve özlenen bir konuşma gibi, Tezer Özlü’nün hep genç kalabilişinin nedenlerine vurgu yapıyor.
Söylenebilecek her şeyi söylemiş, bütün çıkmazlarda yeniden beliren bir tanışı görebilme şansını veriyor Ferit Edgü. Kendi dünyasını da okuyucuya açıveriyor. Bu anlamda bu mektuplarla karşılaşmak, beklenmedik bir misafire kavuşmakla eş değer.
Adım atacak, yaşama tutunacak gücü veren, dünyayı anlatı ve izleklerinde yaşanır hale getirip bunları yazma cesareti sunan Tezer Özlü için bütün cümleler biraz eksik kalmalı. Tıpkı onun giderken geride en çok kendini bırakmış olması gibi. Ferit Edgü bu hazineyi kışı yırtarcasına sımsıcak bir dost eliyle uzatıp yaşamın ucuna yolculuğun hala sürdüğünü anımsatıyor. …

AYŞE SAĞLAM

adı daha sonra...

...karanlıktı...
Bahar gelmeyecekti. Söylenti soğuk dillerden yayılmıştı. İkna edilmiştik.
Düşler ertelenmiş, geceler yarını kolaylaştırmak için hızla ve esrimişlikle yaşanır olmuştu.
Sen yoktun...Adın aramızda dolanmıyordu. Nasıl olurdu; buralardan gelip geçeceğini kim bilebilirdi? İhtimallerden sınıfta kalmıştık. Gerisi deli saçmasıydı. Deliydik ama cümlemizde yeri yoktu.
"Gemi" demişti içimizden biri. Koyu kahvenin dibinde öylece kımıltısız duran bir "gemi"...
"-Uzak ve zeytin kokan mevsimler gelecek. Geminin biriyle hem de!"
Gülüşmüştük. Beklentisiz yüzlerde en çaresiz olana gülmek kendi yaramızdaki tutsaklığı sağaltıyordu. Halimiz giderek tuhaflaşıyordu. Sokaklar, gece yarıları, imgeler ve simgelerden bir dil...bitimsiz yaralı kahkahalar. Kimseye anlatmama sözü veriyorduk. Anlatılmayacak gibi de değildi. Kocaman adamlar, pelerinleriyle örttükleri yalanları geceye soyuyorlardı. Onların kanatlarında güvençsiz ama esriktik. Gülmekten yoruluyorduk, için için ağlayan söylenceler arasında. Ve biraz sonra unutulacak o gemi masalıyla...
Bilmediğim ama bütün ömrümü konuşturan bir dil, çok uzak melodilerden birinde seni anlatıyordu. Sen gemideydin, son gemide...Beklemekten cayıp gidenlerin tufanında biraz buz ve tozdum. İnat etmiştim. İnanmak oyunumdu. Kahve kokusu burnumdayken hala ve bir pelerinin ardında giderek yitirmişken belleğimi, beklemekten başka uğraşım da yoktu. Oysa buna inanmaktansa ölmeyi yeğlerdim. Konuşamayıp, yazamayıp sadece bedenime sızan ışığın insafında sana tüm düşlerimi, kalbimi susarak anlatacağıma inanırsam ölebilirdim.
Aramızda, tüm beklentilerin bir ölüm fermanı gibi kımıldadığı; az sonra gözlerini kapayacak olanın kalan tüm coşkusuyla yaşama asıldığı ve her şeyden daha tuhaf bir çağ başladı. Gözünü yola çevirdiğini görmemek, ya da kalan zamanın bir nefes gibi soluduğunu duymamak için içime çekiliyordum sık sık. Bir gemi bekliyordu.
Senden önce, yani gemilerin yangın çıkarmak için gelişinden az önce bir adama, gecenin en arsız yerinde zeytin ve sihir kokan o ülkeden söz etmiştim. Dillerinde yiteceğimi bilense bir başka çocuk yüzüydü. Kimse şaşırmadı gelişine. Herkes geminin varlığıyla irkiliyordu. Göklerin oyunuydu kimine göre. Ama sen çağırdığım bütün seslerdin onlar için. Adam gemilerden ve zeytinlerden söz etti. Sen henüz kendi sularında uyuyordun. Her şey usulca sana hazırlanıp, sen olmak için yenilenirken ben vazgeçip gidilebilecek en uzak yeri arıyordum.
Zeytin kokularından, bütün köklerinden kopup, buz ve limona bulanıp geldin. Bir gece elinde buz, limon ve ben oldu hayat. Bütün iklimleri, bildiğim dilleri arkada bırakıp, son kez yazmayı bile göze alıp sana vardım.
Kahvenin dibinde ömrüm kımıldıyordu. Peki ya sonra? Sonra ne olacak?
Sorduğum her sorunun yanıtında artık adın kımıldıyor. İnanırsam öleceğim. Pelerinlere bulanıp unutmak istiyorum. Bir dal uzanıyor...Gitmek diyor..

ödünç pelerin

gece ve bizim kızlar için...


ödünçtü.geceye kafa tutulmazdı.biliyordu,sustuk...bilmediğim bir hikayeden en bildiğim cümlelerle geçiyordu...ışığın altında beyaz bir yudumla sözcüksüz bakıyordu. yalan tüllerden sıyrılıp gözlerimize varıyordu.tanıklar eşliğinde yanılıyorduk. bir el başımda sessizce bekledi. "çürümüş bir hayata yansıma, seni kimse kurtaramaz" dedi en son. duyduklarıma inanmak oyunumdu.yeni dünyaya ait bir çocuğun rüyasından kalkmıştım; darmadağın...
bir yangından kaçıyorduk. kalabalıktık.sığınak tam da buydu zaten. sığındığımız saçak altına kabuslar sokulamazdı.gözlerimizi kapasak düş bahçelerindeydik. birer birer atlıyorduk uçurumdan. kuş tüyünden acılara doğru. ödünç tenler, çocuk şarkıları geride kalıyordu. biz bedensiz ve yaşsız, neredeyse cümlesizdik.pervasız kahkahalarımıza doluşuyordu gecenin sesleri. kendimizden ötesi bir yığın incinmeydi.kaybedeceklerimizden çoktan caymıştık. gidenlerin ardından bakmamayı öğretiyorduk birbirimize bir mum ışığında, o yer minderi üstünde.ağlayanla gözyaşı, delirenle kahkahaya dönüşmemiz zamanı bile şaşırtacak kadar hızlıydı.sürekliydik..çoktuk. o ve onlar geldiğinde hazırdık; incinecek yaralarımızı geceyle ve ihtişamla kapamıştık.bize artık bir şey olamazdı.canımızda yanacak bir yer, şaşırmamız için bir cümle bile kalmamıştı. savaştığımıza benzemiştik. şeytan bir araya gelmiş kadın aurasındaydı.bunun güvenci bizi kötü bile yapamamıştı.umursuzduk, şuurumuzu kalabalıkla ve bize benzeyen yitik yaşamlarla değiştirip delirmeye bile alışmıştık.
ödünçtü.geldiğinde yılların pelerini rüzgarımızla savruldu.bir çocuk kaldığı yerden büyümeye devam etti.hiçbir mucizesi ve güvenci olamayan, öylesine adamlardan birine benzemek için...pelerini yoktu çocuğun.yıllar tenine bile değmeden bekliyordu.yaşayacaklarının neye benzediğini, yüzü cam kırığı kesiklerle dolu bir gecede binlerce güzel ete karışmak isteyen birinden duyacaktı...ben anlatmadım...

12.02.2010 radikal kitap'ta yayımlanan yazı...

Kontrbas olmadan asla

12/02/2010

Patrick Süskind'in 'Kontrbas'ı, 'Bir orkestra şefsiz olabilir, ama kontrbassız asla' savıyla yola koyulurken giderek bir isyan ve yakınmaya dönüşüyor. Yazarın kontrbas için bir solo eser yazdığı bu oyun sayesinde farkında olmadan gözler usulca kontrbas sesinin geldiği yöne, onun ardında kan ter içindeki müzisyene çevrilecek

AYŞE SAĞLAM (Arşivi)

Arafın o en ses geçirmez yerinde bir adam konuşuyor yüzümüze bakmadan; sadece kendini görür gibi. Bütün bir yaşamın, koyu bir yalnızlığın dökümü cümle cümle çınlıyor, yine sadece kendi kulaklarında. Kendini yalanlarken birden bire en bağnaz savunucu oluveren; yetemeyişini esaretinde anlamlandıran. Sesi ansızın yükseliyor, sonra kendi kendine dönüyor. Fark etmiyor bizi, fark edilmek isterken. Yaşam beceriksizi, münzevi ve uyumsuz oluşunu bir enstrümanın gölgesinde anlamlandırmak isteyen bu adam, evinin ortasında duran kontrbası en büyük düşmanı olarak benimsemiş ışıklar altında koyu bir karanlığa mahkum, dört duvarın hükmünde yaşayıp gidiyor. Kalabalıklar içindeki görünmezliğine hayıflanırken, Patrick Süskind’in sayesinde kontrbas için yazılmış neredeyse ilk solo eserde bedenleniyor.
1981’de Münih oda tiyatrosunda prömiyeri yapılan ‘Kontrbas’, ülkemizde de Metin Belgin tarafından sahnelendi. Süskind’in eşsiz anlatımında giderek canlanan, yanı başımızda konuşmaya başlayan, gelgitleriyle tanıdık ama serzenişte bulunduğu konuyla ayrıksı bir hikâye Kontrbas. Salt müziği değil, toplumsal roller, yabancılaşma, yalnızlık, aşk ve cinsellik eşlikli bir travmayı da irdeleyen Kontrbas, “Bir orkestra şefsiz olabilir, ama kontrbassız asla” savıyla yola koyulurken giderek bir isyan ve yakınmaya dönüşüyor. Babasına duyduğu nefret yüzünden memur değil sanatçı olmayı seçtiğini övünçle söyleyen bu adam, hikâyenin sonlarına doğru Devlet Orkestrası’nda memur olup yazgısına razı gelişinden yakınır. Enstrümanın yaşamının odağında nasıl bir külfete dönüştüğünü, en sıradan işlerine bile engel oluşturduğunu anlatırken savaştığı şeye benzeyişine kendi bile inanamaz. “Taşıyamazsınız, sürüklemeniz gerekir, bir düşerse parçalanır. Arabaya ancak ön sağ koltuğu sökerseniz sığar. O zaman da doldurmuş olur zaten arabayı. Evde hep etrafından dolaşmak zorunda kalırsınız... Öyle salak salak durur ortada. (...) Misafiriniz varsa hiç durmaz, hemen ön plana çıkar. Artık herkes ondan başka bir şeyden söz etmez olur. Hele bir de sevdiğiniz biriyle birlikte olmak isterseniz, tam bir fiyaskoyla sonuçlanır bu isteğiniz. Sürekli denetler sizi. Eğlenirmiş gibidir sevişmenizle.”

Her şeyin önündeki engel
Kontrbası zaman zaman gerçek bir kişilik olarak duyar, algılar. Öyleki anlatımında canlanır, birazdan dile gelecekmiş gibi ete kemiğe bürünür. Kontrbas dişidir, dişiliği “esirgeyici zalimliğindendir” adama göre. Kadınlarla arasındaki tutuk, sorunlu ilişkisinden yola çıkıp kontrbası da böyle bir benzetmeyle yaşamsal tıkanıklığına dahil eder; hatta onu sorumlu tutar. Her şeyin önündeki biricik engel kontrbas; olmadığında tarifsiz bir boşluk; varlığında bir ezici güçtür. Öfkesi kimi zaman yön değiştirir. Büyük bestecilerin tek bir solo eser yazmaya layık görmediğinden yakınır. Işıklar altında, eşsiz gösterilerde en arkalarda, o devasa varlığıyla gözden yitmesi imkansız kontrbasın, nasıl olup da fark edilmediğini sorgular. Bunun yanıtı basittir, bütünün içinde kaybolan kontrbasın kendini hatırlatacak bir solosu yoktur. Özel bir müzik bilgisi olmayan için kolaylıkla es geçilecektir. Buradan yola çıkarak orkestrayı toplumun aynası olarak niteler. Üstelik orkestrada basamakları çıkıp yükselmek; dolayısıyla fark edilmek için şanslar da yoktur.
Süskind’in çok katmanlı okuma olanağı sunduğu Konrtbas, inişli çıkışlı anlatımıyla keyifli ve akıcı bir tek perdelik oyun. Alışılmışın dışında hayat ve kişilere bakış olanağı sağlayan yazar, bu defa daha önce kolay kolay fark edilmeyen ince bir ayrıntıyı gözler önüne seriyor. Patrick Süskind’in bir anlamda bestecilerin yapmadığını yapıp, kontrbas için bir solo eser yazdığı bu oyun sayesinde farkında olmadan gözler usulca kontrbas sesinin geldiği yöne, onun ardında kan ter içindeki müzisyene çevrilecek.

KONTRBAS
Patrick Süskind
Çeviren: Tevfik Turan
Can Yayınları
2010
58 sayfa, 5.5 TL.