29 Ağustos 2008 Cuma

CUMHURİYET GAZETESİ - PAZAR DERGİ 14.EKİM 2007 "Nilgün Marmara" Ayşe Sağlam


Dergi 14.10.2007
Nilgün Marmara 20 yıl önce, 13 Ekim'de gitmişti...
Dünyayla yaralı Zelda

Hayatına dair bütün ipuçları şiirinde saklıydı
Nilgün Marmara'nın. Üstelik şiiri hakkında konuşmayı da sevmezdi. Ece Ayhan'a göre bu gerçek marjinallere dahil bir tutumdu. Cemal Süreya'ya göre "Dünyayla yaralı bir Zelda"ydı, Lale Müldür'e göre "Kalabalıklarda bir Slav düşesi". Erken çekip gitti...
Ayşe Sağlam

Şair "Nilgün'dü / intihar karası bir kardeş / adını verdi Marmara denizine" dedi bir başka şairi tanımlarken "saçları şelaleli bir amazon / içe dönük bir anarşist"... Anlatan İlhan Berk'ti, anlatılan Nilgün Marmara. Yakın dosttular, sonra Marmara çekip gitti, Berk'i, diğer dostlarını Cemal Süreya'yı, Ece Ayhan'ı ve diğerlerini... Sonra dostlarının bir bölümü de aynı yolculuğa çıktı, ama erken giden oydu, tam yirmi yıl önce, 13 Ekim 1987'de.

Nilgün Marmara 13 Şubat 1958'de İstanbul'da doğdu. Kadıköy Maarif Koleji'nden sonra Boğaziçi Üniversitesi İngiliz Filolojisi'nde eğitimine devam etti; tez konusunu çok sevdiği yazar Sylvia Plath üzerine hazırladı. Bugün de Nilgün Marmara denince akla ister istemez kesişik yaşamları, benzer yollardan geçip aynı dilde yaşamla aralarındaki kavgayı sonlandırmaları nedeniyle Sylvia Plath gelir. Hem dünya hem de Türk şiirini çok iyi bilen, bu bilgisini de değerlendirebilen usta bir kalemdi. Yaşama içkin tuttuğu ölüme sanki hep alay edercesine göndermeler yaptı. İkisini hiçbir zaman birbirinden ayırmadı. Hayat aslında başlarken bitmeye yüz tutuyordu:

"Dünyamsın benim, zorbam, düzenim / Bundan gözlerim göğe çevrili, / ellerim denizde. / Hiç katılmadan sende yaşıyorum, /dirimimsin benim, / doğarken öldüğüm."
Kırılıyor, anlamlandıramıyor, kimselere sezdirmeden diplere varıyordu. Bu, salt kendi dünyasında yaşadığı, dışarıya sözcükler yoluyla akıttığı; dostlarının yanında coşkuya dönüşen hassas ruhunun eseriydi. Dizelerinde bütün isyankâr ve öfkeli tavrının arasında çocuksu saflığını, ışığa ulaşma umudunu da barındırıyordu. Yorulduğu, tükeneceğini hissettiği anlar oldu. Yine de dostları Nilgün Marmara'nın coşkusundan, dostluğundan ve cesaretinden çok etkilendiler. Kimi salt varlığından; kimi yazın dilinden ilham aldı. Yakın dostu Seyhan Erözçelik onu "çocuk hanımefendi" olarak tanımlıyordu. O yıllarda "umutsuzlar merdiveni" olarak adlandırdıkları yerde, derslere girmeyip o merdivende uzaklara dalıp gidişi hatıraları arasındaydı Erözçelik'in. Yaşamı boyunca yazdı ve çeviriler yaptı; yalnız bir kez bir reklam ajansında çalışmayı denedi, ancak ilk işi bir ölüm ilanı yazmak olunca hem çok güldü hem de işi bıraktı. Ece Ayhan'ın sivil şairi, Cemal Süreya'nın ise dünyayla yaralı'sı oldu. Süreya ona Scott Fitzgerald'ın çılgın eşinin adı olan Zelda ismini yakıştırdı.
ŞİİRİNDEN KONUŞMAZDI...
Alaycı bir biçemde ama ille de ölüme yüz tutan şiirlerinde yaşamına dair çok fazla ipucu vermedi okuyucuya. Sadece çok anlamlılıktan herkesin kendinden bir şeyler bulabildiği, aslında çocuk-kadın Nilgün Marmara'nın biyografisiydi yazdıkları. En yakın dostu Gülseli İnal'ın derlediği "Kırmızı-Kahverengi Defter"de bile diğer sanatçı güncelerinden çok farklı notlar, anıştırmalar vardı. Okuyucuyu zorlu bir yolculuğa, labirentler içinde bir oyuna sürüklüyordu. Hayatın neresinden dönülse kârdı onun için; bitmeyen, dinmeyen acının tek bir çıkış kapısı olduğundan emindi. Bunu her defasında dillendirmekten çekinmeyişi, ölüme uzanan yolda yürüdüğünü açıkça tarifleyişi çocuksu cesaretine, biraz da yaşamı çok iyi tanıyor oluşuna bağlanabilirdi. Bir anlamda da dostlarının Nilgün'ü olması bu yaşamla arasındaki tuhaf ve esnek ilişkideki cesaretinden, herkesten farklı oluşundandı. Kızıltoprak'ta eşiyle birlikte yaşadığı evin kapısı bütün dostlarına her zaman açıktı. Evi, dönemin ünlü sanatçılarının buluşma, toplanma yeriydi. Cemal Süreya'ya göre saat beşten sonra kılık değiştiren, ruhu bambaşka bir biçim kuşanan biriydi. Coşkusu ve herkesi kendine hayran bırakan güzelliği bu saatlerde ortaya çıkıyordu. Gözleri eşsiz güzellikte, insanı büyülercesine bakan, konuşan bu kadın, herkesin gerçek marjinal dediği ve Ece Ayhan tarafından tasvirlenen bir hayali bir müzik grubunda bando şefiydi. Ece Ayhan ve Cemal Süreya bir söyleşide Nilgün Marmara'nın şiirlerinden, şairliğinden çok söz etmeyişinden söz ederler. Ece Ayhan bunu Nilgün Marmara'nın gerçek bir marjinal oluşuna bağlar; ona göre gerçek marjinaller kendi şiirleri hakkında konuşmazlar. Nilgün Marmara da zaten yazdıklarını içinde yaşayan;bunları söze aktarırken yalnızlığına çekilen bir şairdi. Çocuksu sevinci, asla terk etmediği masumiyeti, hayatla bu kadar inatlaşırken bir yandan da ona sıkıca sarılma çabasının sonucuydu: "bir şeyden kaçıyorum. Kendimi bulamıyorum. Dönüp kendime yerleşemiyorum. Kendime bir yer edinemiyorum. Kafatasımın içini bir küçük huzur adına aynalarla kaplattım. Ölü ben'im kendisini izlesin her yandan, o tuhaf sır içinden. Paniğini kukla yapmış hasta bir çocuğum ben. Oyuncağı panik olan sayrı yalnızlık kendi kendine nasıl eğlenir..."
KALABALIKLARDA BİR SLAV DÜŞESİ
Hayat onun için salt bir bekleme salonuydu. Misafirlerle dolan, insansızlıkla saydamlaşan, yolculuklarda bile bırakmadığı... Bir sene kadar Libya'da yaşadı, sonra da Avusturya'ya gitti. İzlenimleri şiirlerine yansıdı.
Marmara'nın dostlarından biri, yazılarında ve söyleşilerinde adını sıkça geçiren Lale Müldür'dü, kahvaltıları, rafadan yumurtaları Hint baharatıyla sunuşu, kalabalık buluşmalarında dikkati en çok onun çekmesi... Müldür son kitabı "Anne Ben Barbar mıyım?" da onun için "kalabalık toplantılarda bir Slav düşesi" diye söz edecekti. Müldür'e göre; gece yaşamına, konyağa ve aryalara yakışan biriydi Marmara. Cezmi Ersöz içinse esin perisi ve gerçek bir dosttu. "Kırk Yılda Bir Gibisin" adlı kitabında "Biraz Sabahattin Ali'nin Kürk Mantolu Madonnasıydın, biraz Ahmed Hamdi Tanpınar'ın Huzur'da anlattığı Nuran" diye yazıyordu "en çok da Nilgün Marmara'ydın.Yine Tanpınar'ın Bir Yaz Yağmuru romanındaki o büyülü, uçarı kadında da senden çok izler vardı. Masum bir sevinç için ikbal yakan kadınlardandın sen". Asla yerleşik olmak istemeyişi, hayata saplanıp kalma fikrinin şiirine yansıyan kâbusu, kendi çığlık tünellerini oluşturdu. "Cam kırıklarından bir elbise" giyerek hayat içinde, insanlar arasında yaşadı. Bu karanlık tünellerde yalnız başınaydı. Ne kimseyi dahil etti; ne de akşam beşte kılık değiştirir gibi üzerinden attığı bu acı renkli elbiseyi birilerine gösterdi. Birilerinin dostu, sırdaşı, eşi, ilham perisi oldu. Yine de pek çoğu onu, şiirlerinde bağıra çağıra dillendirdiği ölüme taşıyan gerçek sebebi bilemedi. Kimi hafızasını yokladı, kimi ipuçlarını sonradan birleştirebildi. Ama herkes için 29 yıllık bir yaşamın sonlanışı kekremsi bir tatla yıllarca içte çağıldayan bir yara oldu. Her ölüm erkendi; ama Nilgün Marmara için daha da erken. Oysa o en son söylenecek sözleri en başta dile getirmiş, bekleme salonunu terk etmek, çağırdığı ölüme gitmek için bütün hesapları görmüştü. Cemal Süreya, Marmara'nın ölümünden sonra bir anısında şairin, bir dosta ölüm tasarısından söz ettiğini hatta ölmeden beş altı gün önce "Aydan el sallıyorlar bana" dediğini anlatmıştı.Bir başka durağa varma arzusu, yeni yolculuğuna çıkma zamanı kendince belirlediği biçimde ve anda geldi, bunu kendi yöntemiyle; ancak çok hazin bir biçimde gerçekleştirdi: "ölürken kahkahamı ona bırakacağım, kış uykusundaki melek"

Güzel kahkahasını kime bıraktığı elbet bilinmiyor; ama sözcüklerini, yaşamının izlerini kimlere, nasıl bir etkiyle bıraktığı apaçık. 29 yıllık yaşamı 13 Ekim 1987'de İstanbul Kızıltoprak'taki evinde son buldu. Kentlerin havaalanlarından çok düş alanlarına gereksinim duyduğuna inanan "Dünyayla Yaralı Zelda", Ece Ayhan'ın anlatımıyla, "üzerinde mor bir elbiseyle, denize ters yönde bir çığlık bile atmadan, kendini 6. kattan aşağı bıraktı." Ölümünün ardından en trajik yorumu Nejat Bayramoğlu yaptı: "Bizim hiçbirimizin yapamadığı şeyi yaptı kız". Yaşamı boyunca çığlık tünelleri kazıyan Nilgün Marmara ölüme giderken hazırlıklıydı. Sevdiği renge bürünmüş, çığlık bile atmamıştı. küçük İskender'in deyimiyle, Nil'de Gün Ansızın Battı! l

9 yorum:

Greensleeves dedi ki...

Ne carpici, bir ciglik bile duyulmamasi.. Beni bu nehir kadin Nilgun Marmara'yla tanistirdigin icin tesekkurlerimle..

Ayşe Marika Sağlam dedi ki...

gerçekten ne mutlu bana...tanınmaya değer, anımsamaya, anmaya değer...

Tijen dedi ki...

kesinlikle...
zaten bu değil mi ölümsüzlük?

efrasiyab dedi ki...

ben de ölümü düşünürüm çok zaman, ölüm deyince aklıma gelir nilgün marmara. sonra da o soru, hayat cabalamaya değer mi?
bilmiyoruz. belki de nilgün biliyordu...

Ayşe Marika Sağlam dedi ki...

sınırlar var ya hani, hayali çizgiler...bir tarafındayken diğerinde ol(a)mayışımıza mı üzülelim; yoksa bilenlerin o en son gördükleri şey neyse, onun bize de görünmesini mi bekleyelim?bazen buna takılıyor aklım. aklını(!) kuma gömenler ve uçurma pahasına açıkta bırakanlar...

Ey'lûl dedi ki...

sevgiyle slmliyorum otesi nilgun
kardesligiyle;

henuz dokundum satirlarina
niyesi?
nilgun bana her zaman o kadar cok dokundu ki en kuytu duygularima..

ama okuyamadan edemedim ve en cok
fotograflari merak ettim ona dair
cok az dokuman var ne yazik ki:(
kabrinin karacahmette oldugunu sen
soyledin sevgili pericikmazi...

anti parantez sunu soylemek istyrm blogumda bir tez vardi ilgilenenler olursa " HALİNA POŚWİATOWSKA VE NİLGÜN MARMARA: İLKİ YAŞAMA, DİĞERİ ÖLÜME SESLENDİ"
herseye ragmen bu hayata simsiki TUTUNMAK ve kendine, yasama inanmak... lazim!
en cokta Lale Muldur okurken keske derim keske Nilgun'de aramizda olsaydi onun daha neler yaratabilecek olacagini duyumsayip yokluguna sarilmak cok cok aci..!
huzurla uyuyasin " kristal duyarlik "..

Adsız dedi ki...

sevgili perim, ben eski nisan cadısı. o blogu sildim ve adresi delinin birine kaptırdım. bana yeni blogumdan ulaşabilirsin hoşçakal.

Biraz dedi ki...

"Çok kullanılmış bir zamanın gözlerini kapattım"
Nilgün Marmara...sevdigim bir sozudur.

Ayşe Marika Sağlam dedi ki...

bu cümlelerle açtığı kapıdan, gözlerimizle bile görmediğimiz bir dünyayı anımsattığından belki...dünyanın yaraladıklarını kesif-çıplak bir acı edebiyatı gibi değil de gerçeğin iri siyah gözleri olarak imliyor...teşekkürler anımsatma için...

düş zaman peşime

düş zaman peşime
sadece ikisi kaldı hayatta.bu fotoğraftan kalan;soluk almayı beceren iki kişi.diğerlerinin terkine inat,yaşamda direten iki kişi.hangileri ölüme bakıyor...hangileri hayatta diretiyor...hangileri yas bıraktı hangileri acı parçalarını süpürür hala...

her şey

her şey
onlarsız yaşanmıyor...sanal beyinlilere,sokakarası uyuşuklarına,vakitsiz yığınlara inat hem de

zaman ki sonsuzdur

zaman ki sonsuzdur
yaşamım boyunca içimi kemirttiniz.evlerinizle.okullarınızla.iş yerlerinizle.özel ya da resmi kuruluşlarınızla içimi kemirttiniz. ölmek istedim dirilttiniz.YAZI YAZMAK İSTEDİM AÇ KALIRSIN DEDİNİZ.aç kalmayı denedim serum verdiniz.DELİRDİM.Kafama elektrik verdiniz.ben bütün bunların dışındayım.

sylvia plath çizgisi

sylvia plath çizgisi
kalbimin sızısı...hiçbir şeye benzemeyen.herkesten kıskanır gibi sevdiğim...

tezer&deniz

tezer&deniz

tomris uyar...inceliklim,açık sözlüm,erken yitenim

tomris uyar...inceliklim,açık sözlüm,erken yitenim
Yoz bir toplum düzeninde yaşamaktan usanıp yaşamlarına son verenlere, üstlerine gaz döküp kendini yakanlara, hasta gözüyle bakıyoruz. Onları ruh hastası saymakla, insanın insanca yaşamak hakkına, insan olarak yaşayamıyorsa, yaşamı dışlama hakkına tepeden bakıyoruz. İnsan yaşadığı toplumdan utanç duyduğu için pekala canına kıyabilir, inanıyorum buna. Böyle önemli bir kararın arifesinde, öteki kararlardaki bocalamalara da yer yoktur üstelik: kaldırım kirlense de olur, banyo kanlansa da, çocuklar korksa da, dostlar üzülse de. Bu tür incelikler, kaygılar çok geride kalmıştır.

deniz bilgin

deniz bilgin
sessizce yittin; sesini duyan????

FURÛĞ-İ FERRUHZÂD

FURÛĞ-İ FERRUHZÂD
"Tüm varlığım benim, karanlık bir ayettir seni kendinde tekrarlayarak çiçeklenmenin ve yeşermenin sonsuz seherine götürecek" ne çok var yitenlerden..ne de güzeldin.ne büyük sözleri fısıldadın gecenin kulağına.duymamanın hazzına kapılmış lal kalabalıklar arasında elbet var ışığını koklaya koklaya izinden gelen birileri

.....

.....

ZELDA NİLGÜN MARMARA nil'de gün ansızın battı.k.İ

ZELDA NİLGÜN MARMARA nil'de gün ansızın battı.k.İ
ey iki adımlık yer küre!senin bütün arkabahçelerini gördüm ben

selçuk baran

selçuk baran
haziran'dır,Arjantin tangoları'dır..kimselerin adını zikretmeyip hayata küstürdüğü sözcüklerin en güzel ustasıdır.erken çekip gidenlerdendir.az kaldı bitiyor derken bir bir önünde ölüm penceresi açılmıştır..sevdiğimiz ne kaldı...kim ellerimizi tutacak korkudan buz kestiğinde.kitapları basılmaz,sahaflar o "adam"ı tanımıyorum der...kim, peki kimin vicdanı sızlar?

Die Verwandlung